Koniec roku to dobry moment na podsumowania i wnioski. Warto pamiętać, że sposób wykonywania zawodu radcy prawnego/adwokata to nie tylko nasze wewnętrzne regulacje, ale, w stosunku do tego, w jaki sposób chcemy wykonywać zawód poza granicami naszego państwa, także regulacje unijne i orzeczenia właściwych organów. Z tego powodu, warto przypomnieć sobie kilka orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (ETS), których wartości dla prawnika nie sposób przecenić.
1. Wyrok Trybunału (Wielka Izba) z dnia 19 września 2006 r. w sprawie C-506/04
Procedura odwoławcza od decyzji o odmowie rejestracji w państwie przyjmującym adwokata z tytułem zawodowym uzyskanym w państwie pochodzenia
Zgodnie z art. 9 Dyrektywy 98/5/WE państwa członkowskie podejmują działania, by od decyzji właściwego organu państwa przyjmującego o odmowie rejestracji adwokata zamierzającego wykonywać tam zawód z użyciem tytułu zawodowego uzyskanego w państwie pochodzenia przysługiwała droga sądowa na podstawie prawa krajowego ze szczególnym uwzględnieniem zasad bezstronności i niezawisłości organu rozpatrującego odwołania (będącego sądem w rozumieniu prawa UE), niezależnie od możliwości skargi kasacyjnej i dróg odwoławczych innego rodzaju, których jednak Dyrektywa nie wyklucza. Dostęp do sądu w rozumieniu prawa unijnego musi być rzeczywisty oraz w racjonalnym terminie.
Znajomość języka państwa rejestracji
Zgodnie z 6 motywem Dyrektywy 98/5/WE, ustawodawca unijny dokonał pełnej harmonizacji krajowych zasad rejestracji we właściwych organach państw członkowskich w celu usunięcia nierówności i ograniczeń w swobodzie przemieszczania się oraz swobodzie prowadzenia działalności gospodarczej adwokatów migrujących. Nie zdecydował się w tym zakresie na system uprzedniej kontroli wiedzy i umiejętności zainteresowanych, m.in. językowych. Rejestracja zainteresowanego w przyjmującym państwie członkowskim, dopuszczająca go tam do praktyki z użyciem tytułu zawodowego uzyskanego w kraju pochodzenia, uzależniona jest jedynie od przedstawienia właściwym organom państwa przyjmującego zaświadczenia o rejestracji we właściwych organach państwa pochodzenia.
Czynności związane z reprezentacją i obroną klienta
Na podstawie art. 5 ust. 3 Dyrektywy 98/5/WE, państwo członkowskie ma prawo wymagać od adwokatów/radców prawnych unijnych praktykujących z użyciem tytułu zawodowego uzyskanego w kraju pochodzenia podejmowania tych czynności wspólnie z adwokatem/radcą prawnym praktykującym w okręgu sądu rozpatrującego sprawę, który w razie konieczności będzie odpowiedzialny wobec tego sądu. Uprawnienie to pozwala zrekompensować ewentualną niedostateczną znajomość języka procesu sądowego przyjmującego państwa członkowskiego.
Zasady wykonywania zawodu
Zgodnie z art. 6 i 7 Dyrektywy 98/5/WE adwokat/radca prawny unijny zobowiązany jest przestrzegać zasad wykonywania zawodu i zasad deontologicznych obowiązujących zarówno w państwie członkowskim pochodzenia jak i przyjmującym państwie członkowskim pod groźbą kar dyscyplinarnych i odpowiedzialności zawodowej. Dotyczy to także niepodejmowania się prowadzenia spraw, co do których adwokat / radca prawny wie lub powinien wiedzieć, że wykraczają one poza jego kompetencje np. z powodu braku znajomości języka.
2. Wyrok Trybunału (czwarta izba) z dnia 3 lutego 2011 r. w sprawie C-359/09
Dwie drogi dostępu do zawodu adwokata / radcy prawnego w państwie przyjmującym
Dyrektywy 89/48/EWG i 98/5/WE nie wykluczając się wzajemnie jednocześnie się uzupełniają, ustanawiając dla prawników z państw członkowskich dwie drogi dostępu do zawodu adwokata / radcy prawnego w przyjmującym państwie członkowskim: na podstawie Dyrektywy 89/48/EWG (uznanie dyplomu przez przyjmujące państwo członkowskie), albo na podstawie art. 10 ust. 1 i 3 Dyrektywy 98/5/WE (prowadzenie przez okres co najmniej trzech lat efektywnej i regularnej praktyki w państwie przyjmującym).
Członkostwo w samorządzie
Dyrektywy 89/48/EWG i 98/5/WE nie stoją na przeszkodzie stosowania do adwokata/radcy prawnego wykonującego zawód na terytorium jednego z państw członkowskich, w szczególności w odniesieniu do dostępu do tego zawodu, krajowych przepisów dotyczących organizacji, etyki, nadzoru oraz odpowiedzialności, w tym np. obowiązku członkostwa w izbach samorządu prawniczego.
3. Wyrok Trybunału (wielka izba) z dnia 19 września 2006 r. w sprawie C-193/05
Coroczne przedstawianie zaświadczenia o rejestracji we właściwych organach państwa pochodzenia
Na podstawie art. 7 ust. 2 i art. 13 Dyrektywy 98/5/WE (środki pozwalające organowi przyjmującego państwa członkowskiego na upewnienie się, że adwokat / radca prawny unijny stale spełnia warunek rejestracji we właściwych organach państwa członkowskiego pochodzenia) niedopuszczalne jest wprowadzenie ustawowej regulacji państwa przyjmującego, zobowiązującego adwokata/radcę prawnego unijnego do corocznego przedstawienia zaświadczenia o rejestracji we właściwych organach państwa pochodzenia. Taka formalność stanowi środek kontroli administracyjnej nieproporcjonalny do zamierzonego celu, a co za tym idzie, jest nieuzasadnione z punktu widzenia Dyrektywy 98/5/WE.