W dniach 10-14 maja 2024 r. grupa radców prawnych z Izby warszawskiej uczestniczyła w szkoleniu zagranicznym w Lizbonie, zorganizowanym przez Komisję Zagraniczną i Praw Człowieka OIRP w Warszawie. Z ramienia Komisji szkolenie zorganizowała mec. Paulina Kolowca.
Szkolenie miało na celu zapoznanie osób uczestniczących z podstawami systemu obowiązującego prawa i sądownictwa w Portugalii oraz z zasadami funkcjonowania organizacji zrzeszających adwokatów.
Warszawscy radcowie prawni przebywali w stolicy Portugalii na zaproszenie Ordem dos Advogados Portugueses i od wizyty w siedzibie tej organizacji rozpoczęto merytoryczną część wyjazdu. Członkowie OIRP zostali przyjęci przez adwokat Anę Cristinę Delgado oraz przez Bastonárię (Dziekan) – Fernandę de Almeida Pinheiro.
Ordem dos Advogados został powołany do życia na mocy dekretu z dnia 12 czerwca 1926 r. i sprawuje bardzo podobne funkcje do polskich prawniczych samorządów zawodowych, w szczególności obejmujące doskonalenie zawodowe, w tym kształcenie młodych prawników, wykonywanie zadań z zakresu odpowiedzialności dyscyplinarnej oraz strzeżenie niezależności zawodu i szeroko rozumianej praworządności. Podobnie jak w Polsce przynależność do samorządu zawodowego jest obligatoryjna. Istnieje też instytucja przymusu adwokackiego, która obecnie podlega reformie i ograniczeniu, co budzi obawy portugalskich prawników co do zapewnienia odpowiedniego poziomu reprezentacji klienta w sprawach, w których będzie mógł występować pełnomocnik nieprofesjonalny. Jeszcze do niedawna na listę portugalską mogli wpisywać się (bez egzaminu) też adwokaci brazylijscy, jednak znaczące różnice między systemami prawnymi obu krajów miały negatywny wpływ na jakość świadczonych przez nich usług. Ordem dos Advogados liczy 35000 członków i posiada 7 rad regionalnych (nie są to samodzielne podmioty, lecz organy Ordem dos Advogados).
W preambule dekretu z 1926 r. czytamy, że Ordem dos Advogados „został założony w imię Sprawiedliwości; nie może osiągnąć swojego celu inaczej niż poprzez poddanie wszystkich czynności zawodowych zasadom najwyższej i drobiazgowej uczciwości”.
Kwestiom deontologicznym poświęcono wiele uwagi podczas naszej wizyty. Gości Ordem dos Advogados witają postacie przedstawiające kolejno: LEI, ORDEM, PREVIDENCIA (prawo, porządek, roztropność).
W bibliotece z kolei znajdują się zdjęcia adwokatów prześladowanych za czasów dyktatury Salazara, co przypomina o trudnej przeszłości Portugalii, ale też o poświęceniu, wierności zasadom i odwadze tutejszych adwokatów.
Portugalia przebyła daleką drogę od rewolucji goździków, której 50-lecie przypadło na kilka dni przed naszą wizytą. Jednym ze znaków nowych czasów jest rosnąca rola kobiet, w tym również w zawodach prawniczych, co widać zarówno we władzach Ordem dos Advogados jak i Supremo Tribunal de Justiça, który stanowił kolejny cel naszej wizyty. Położony jest on na malowniczym Praça do Comércio w budynku, który stanowi jego siedzibę od momentu powstania w 1833 r. Sąd Najwyższy dzieli się na 4 izby: cywilną, karną, pracy i ubezpieczeń społecznych oraz izbę odwoławczą od orzeczeń Conselho Superior da Magistratura (Najwyższej Izby Sądownictwa), która z kolei jest właściwa w sprawach dyscyplinarnych sędziów. Sąd Najwyższy orzeka również w sprawach karnych przeciwko Prezydentowi lub Premierowi o czyny popełnione w związku ze sprawowaniem urzędu. W przeszłości do właściwości Sądu Najwyższego należały również sprawy z terytoriów zamorskich Portugalii, takich jak Macao czy Goa.
Z Sądu Najwyższego udaliśmy się do Assembleia da República czyli jednoizbowego parlamentu portugalskiego. Wraz z Prezydentem Republiki stanowi on, zgodnie z Konstytucją Portugalii z 1976 r., jeden z 2 pochodzących z wyborów organów wykonujących suwerenną władzę. Jest on wybierany w wyborach powszechnych, bezpośrednich i w głosowaniu tajnym. Wybory odbywają się według znanej nam w Polsce metody D’Hondta. Maksymalny (i obecny) skład parlamentu to 230 członków.
Portugalia ma ustrój republikański, stąd też w jej konstytucji zapisana jest zasada podziału władzy wraz z odpowiednimi przepisami nakładającymi na poszczególne władze obowiązek współpracy i jednocześnie przewidującymi mechanizmy wzajemnej kontroli. Parlament wypełnia – podobnie jak w Polsce – funkcje ustawodawcze, kreacyjne i kontrolne. Pewną odmiennością w stosunku do praktyki polskiego Sejmu jest możliwość zabierania głosu i prowadzenia dyskusji bezpośrednio z miejsca zajmowanego przez deputowanego bez konieczności wchodzenia na mównicę. Niemniej jednak również i w tym przypadku istnieją elektroniczne rozwiązania umożliwiające nadzór prowadzącego obrady nad czasem poszczególnych wypowiedzi.
Wyjazd dał doskonałą możliwość wymiany doświadczeń z prawnikami w Lizbonie, a także szansę nawiązania zawodowych kontaktów z prawnikami zagranicznymi i stworzenia płaszczyzny do współpracy na arenie międzynarodowej, a także promocją Polski, miasta stołecznego Warszawy oraz samego zawodu radcy prawnego.